Oğuz Adı Nereden Gelmektedir

İhanlı Devleti hükümdarlarından Gazan Han devrinde veya Gazan Han’ın halefi Olcaytü zamanında (1304–1316) yazılmış Oğuz Kağan destanında, ilk süt manasına “ağız” kelimesi “Oğuz” şeklinde belirtilmekteydi. Muasır kaynaklarda ağız kelimesine rastlanmadığı için bu ağız kelimesinin Oğuz kelimesine menşe olduğu şüphe ile karşılanmaktadır.

Müsteşrik J. Marguart, Oğuz kelimesini OK+UZ şeklinde ayırmıştır. Bu değerlendirmeye göre Ok=ok, Uz=adam demek olup, Oğuz kelimesi “Oklu adamlar” şeklinde telaffuz edilmiştir. Fakat bu görüş de kabul görmemiştir. Çünkü Türkçe’de adam manasına gelen uz şeklinde bir kelime bulunamamıştır.

Oğuz kelimesi Müsteşrik Nemeth’e göre Türkçe’de aynı zamanda kabile manasına gelen “OK” sözüne eski Türkçedeki çoğul eki “-z” ilavesiyle türemiş (ok-uz) olup “kabileler” manasına gelir. Bu açıklamanın doğru ve Türk Tarihinin sosyal ve siyasi gelişmesi açısından da tutarlı olduğu görülür. Oğuz kelimesinin Çince’ye “kabileler” diye tercüme edilmesi de bu görüşü destekler. Burada görülüyor ki “Oğuz” adı, aslında etnik bir isim olmayıp doğrudan doğruya “Türk Kabileleri” manasına ifade eden bir kelime durumundadır.

Faruk Sümer’e göre, Karahanlılar’ın batı komşusu olan Oğuzlar, her türlü ilgiye layık bir Türk kavmidir. Bu değerlendirmeye göre, Oğuzlar, Türkiye Türklerinin ve aynı zamanda bugünkü Avrupa’nın bir kısmını oluşturan toplulukların atasıdır. Anadolu’yu Türk yerleşimine açan, burada yurt tutan ve Türkiye vatanını kuran topluluk, Oğuzlardır. Türkiye kültür tarihinin birçok sorunları, Oğuzların giriştikleri büyük göç, fetih ve yerleşme hareketlerine bağlı olduğu kadar, bundan önceki kültürel sürecin sonuçlarına da bağlı bulunmaktadır.

Oğuz adı ilk defa Barlık Çayı kıyısında tespit edilen bir kitabede görülmektedir. Kitabeye göre, Altı Oğuz boyu, birleşerek bir “budun” (boylar birliği) teşkil etmektedir.
–
Müsteşrik: Doğulu milletlerin (İslam aleminin) tarihi, kültürü, örfü, adetleri, din ve medeniyetleri üzerinde çeşitli maksatlarla araştırma yapan batılı Müslüman olmayan bilim adamı. Şarkıyatçı veya Oryantalist diye de bilinirler.
–
Kaynak: Prof. Dr. Mustafa Demir – Büyük Selçuklular Tarihi, s. 3